Nu de prijzen van beeldende kunst de pan uit rijzen, gaan kunstbeleggers investeren in design. Omdat ook musea design hebben ontdekt en fabrkanten een graantje willen meepikken met “re-issues”, leveren originele ontwerpen forse bedragen op. Door Jeroen Junte Vreemd eigenlijk: bij het tv-programma tussen Kunst & Kitsch bestaat het aanbod altijd uit schilderijtjes van obscure Hollandse meesters van opa’s zolder of een bijzonder antiek bijzettafeltje dat bij de straat stond. Nooit eens iemand die aankomt met een unieke buizenstoel van Mart Stam of een originele Artifort-stoel van ontwerper Geoffery Harcourt. Terwijl er voor zulke designklassiekers tegenwoordig toch ook aardige bedragen worden neergeteld. ‘Maar mensen denken al gauw: zo’n stoel stond vroeger gewoon bij ons in de huiskamer. Die kan toch geen duizend euro waard zijn’, vat Marcel Brouwer, expert 20ste eeuwse toegepaste kunst en design van veilinghuis Christie’s in Amsterdam, de vox populi over design treffend samen. ‘Een stoel kopen niet om op te zitten maar als investering is voor veel mensen nog een beetje wennen.’ Om daar meteen aan toe te voegen: ‘Voor beleggers is dat natuurlijk gunstig. Nu weten alleen kenners zulke designklassieker op de juiste waarde te schatten, waardoor het geld soms letterlijk op straat ligt.’ Maar die tijden lijken voorbij. Nu de prijzen van de beeldende kunst omhoog schieten, richten steeds meer kunstbeleggers hun pijlen op design.

Maar investeren in design kan ook interessant zijn voor particulieren beleggers. Deze markt is volop in beweging. En dan vooral de prijzen. Vraagprijzen van enkele honderdduizenden euro’s voor een tafel van de Franse ontwerper Jean Prouvé of een prototype van Ray & Charles Eames zijn geen uitzondering bij gerenommeerde veilinghuizen als Sotheby’s of Christie’s. Brouwer: ‘De prijzen voor design van begin vorige eeuw, zoals art nouveau of de Amsterdamse School, zijn inmiddels gestabiliseerd. De vraag richt zich nu vooral de tweede helft van de 20ste eeuw. Daar is inmiddels zo’n explosieve vraag naar, dat we sinds deze zomer we dit niet meer veilen in Amsterdam. Wat wij hier krijgen aangeboden gaat rechtstreeks naar New York, Londen of Parijs. Daar zit het geld.’ Deze prijsinflatie komt door een mix van factoren, meent de designexpert van Christie’s. ‘Het kunsthistorisch belang van design wordt hoger in geschat. Net als beeldende kunst is ook van vormgeving een canon opgesteld met topstukken en grote meesters. Daarom doen musea als het MoMa in New York maar ook het Stedelijk Museum in Amsterdam zulke fors inkopen in modern design. En als die gaan kopen, schieten de prijzen omhoog.’ De doorsnee designwinkel waar hippe wijken als de Pijp in Amsterdam en de Utrechtse grachtjes vol mee staan zijn voor beleggers dan ook niet meer interessant. ‘In de winkel verkopen we nu alleen nog toegankelijke designmeubels. Die houden weliswaar hun waarde, wat ook al aardig is, maar als belegging totaal oninteressant zijn’, vertelt Misja, eigenaar van een Amsterdamse designwinkel. ‘De echt bijzondere stukken verkopen we onderhands. Een tafeltje van 10 duizend euro in de etalage schrikt de klanten die gewoon een kekke lamp willen alleen maar af.’ Dat de vraag naar vintage design groot is, dat is ook meubelproducenten niet ontgaan. Het Nederlandse Artifort stofte onlangs haar collectie stoelen van ontwerper Pierre Paulin af. Befaamde ontwerpen als The Tongue en Little Tulip zijn weer verkrijgbaar in typische seventies-kleuren als paars en oranje.

Onder een andere naam dan Gispen worden originele buitenstoelen van Gispen geproduceerd, zij het enigszins aangepast aan onze tijd door een groter formaat – inderdaad, de mens is de afgelopen vijftig jaar al weer een paar centimeter gegroeid. Een ontwikkeling om in de gaten te houden, meent zegt Casey Godrie van Bebob in Amsterdam, al een kwart eeuw de toonaangevende winkel voor vintage design. ‘Een jaar of vijf geleden heb ik een slag geslagen met de Revolt -stoel van Friso Kramer. Toen deze door Ahrend opnieuw in productie werd genomen, schoten de prijzen van een origineel omhoog.’ Godrie heeft ook een nieuwe tip: ‘Onder de noemer Rietveld By Rietveld hebben enkele nazaten van Gerrit Rietveld onlangs re-issues van zijn stoelen uitgebracht. Als je nu ergens een originele Rietveld ziet, meteen kopen!’ Zonder kennis van zaken ben je als belegger dus kansloos in de designwereld.

Misja: ‘Je moet kijken wat musea aankopen en wat er op veilingen gebeurt. Kortom, de markt in de gaten houden. Daarin verschilt het niet zo veel van beleggen in aandelen.’ Vooral internet heeft alles op zijn kop gezet. ‘Waar ik vroeger een maand naar moest zoeken, vind ik nu in een uurtje op Marktplaats. Maar daar moet ik dan wel een maandloon voor betalen.’ Toch hangt er om het beleggen in design nog een ‘wild west-sfeertje’. Eerder dit jaar bood Lacet een lamp van de Italiaanse ontwerper Ettore Sottsass aan op de internetveiling E-bay. ‘Niet één bieding kwam er binnen. Maar de termijn was nog uur verstreken of handelaren uit de hele wereld hingen al aan de lijn. Die lamp die we niet hadden verkocht, die wilden ze best overnemen. Voor een matsprijs uiteraard.’ Uiteindelijk bood de Amsterdamse winkeleigenaar de lamp aan bij Sotheby’s in Londen, waar de lamp wegging voor 6500 pond. ‘Ruim tweeduizend boven de ‘matsprijs’ van die handelaren.’

Bebob-eigenaar Godrie zet sowieso zijn vraagtekens bij investeren in gevestigde namen als Sottsass of Charles & Ray Eames. ‘Daar maak je geen klapper mee.’ Veel interessanter is het om werk aan te kopen van net iets minder bekende tijdgenoten. ‘Mijn nieuwste ontdekking is bijvoorbeeld de Amerikaan Warren Platner, die prachtige meubels maakte. Zijn tijd komt zeker nog. De vraag is alleen wanneer.’ Maar waarom wachten? De Sottsass of Eames van morgen is immers vandaag nog betaalbaar.

Christie’s-expert Brouwer: ‘De prijzen van hedendaags design zijn grilliger, want van sommige ontwerpers moet nog maar blijken of ze de tand des tijds zullen doorstaan. Maar de winsten kunnen ook hoger zijn.’ Daarbij schurken veel ontwerpers tegenwoordig tegen beeldende kunst aan. ‘Een stoel is niet meer alleen een zitobject maar levert ook commentaar op de wereld, zoals de stoelen van gerecyclede deken van bijvoorbeeld Droog Design’, zegt Brouwer. Veel hedendaagse ontwerpers werken in kleine oplages, net als kunstenaars. ‘Van de aluminium Lockheed Lounge Chair van ontwerper Marc Newson bestaat bijvoorbeeld maar één exemplaar. Deze werd dit seizoen in New York nota bene op een kunstveiling afgehamerd op ruim 700 duizend euro, het hoogste bedrag ooit voor een nog levende ontwerper.’ Deze exclusieve ontwerpen in beperkte oplages is de trend in designgaleries als Kreo in Parijs, Barry Friedman in New York en Cibone in Tokio. Daar worden deze limited editions gepresenteerd alsof het hogere kunst is – en met bijbehorende prijzen. Zelfs gerenommeerde kunstgaleries als Gagosian in New York (vertegenwoordiger van kunstenaars als Damien Hirst en Georg Baselitz) bieden tegenwoordig design aan; een recente expositie van werk van ontwerper Marc Newson genereerde een omzet van tientallen miljoenen euro’s voor galeriehouder Larry Gagosian. Nederlandse ontwerpers houden zich uitstekend staande in deze trend.

Op de meubelbeurs in Milaan, het jaarlijkse hoogtepunt van de designkalender, was Marcel Wanders dit voorjaar dé man met een hal zo groot als een voetbalveld vol limited editions. Die interesse van beleggers voor Dutch design is niet zo verwonderlijk’, meent ontwerpster Wieki Somers. ‘Al vanaf Droog Design heeft Nederland een lange traditie van zelfproducerende ontwerpers die alleen in kleine oplages werken. Denk maar aan de Sloophoutkast van Piet Hein Eek. Dat zijn producten waarbij de beleving en het concept belangrijker zijn dan de commerciële waarde. Nu de economie aantrekt willen mensen graag voor design met zo’n extra dimensie.’ Somers is een van de beloftes van de nieuwe generatie Nederlandse ontwerpers die producten in eigen beheer uitbrengt. De Parijse galerie Kreo verkoopt een houten ligbad van haar voor 23 duizend euro. Dat lijkt een forse investering voor een bad dat oogt als een binnenste buiten gekeerde boot. ‘Maar’, zo werpt Somers tegen, ‘het bad wordt met de hand gemaakt.’ Ik kan het ook in China laten maken maar wat voor kwaliteit krijg je dan. Nu werkt een echte botenbouwer uit Nederland maanden aan één bad. Daarom is het zo duur, en daarom ook is de oplage gelimiteerd.’ Inmiddels hebben ook de eerste interieurmerken de potentie van deze limited editions ontdekt. Het nieuwe exclusieve designlabel Established & Sons bespeelt de markt met gelimiteerde ontwerpen van kunstenaars als Michael Young en architecten als Future Systems en Zaha Hadid. Zelfs een bedaagde meubelproducent als Vitra lanceerde onlangs een gelimiteerde meubelcollectie van ontwerpers als Erwan & Rowan Bouroullec, Hella Jongerius en architect Frank Gehry. ‘De kritische grens is daarmee inmiddels bereikt’, meent ontwerper Job Smeets, die samenwerkt met Nynke Tynagel als Studio Job. ‘Ontwerpen die makkelijk in productie kunnen worden genomen, worden nu in gelimiteerde oplage verkocht om zo de prijs kunstmatig hoog te houden. Dat is wellicht interessant voor de Russische nouveau riche maar niet voor verzamelaars en beleggers.

Zo wordt design in beperkte oplage een commercieel monster, een hype.’ Studio Job daarentegen maakt al meer dan tien jaar uitsluitend design in beperkte oplage. Hun werk is aangekocht door het Groninger Museum en door Jan des Bouvrie, een gepassioneerd designcollectioneur. Een recente show van Studio Job bij galerie Murray Moss in New York bracht ruim 1 miljoen dollar op. ‘De markt voor hedendaags is momenteel lichtelijk overspannen’, erkent Smeets. ‘Maar over een paar jaar is het kaf van het koren gescheiden. Dan zijn alleen de ontwerpers die al vanaf het eerste uur gelimiteerde oplages maken uit artistieke noodzaak over. Als je nu investeert in deze ontwerpers, dan kun je over een paar jaar goede zaken doen.’ DO’S AND DONT’S Koop alleen meubels of accessoires die je zelf ook mooi vindt. Je moet er tenslotte jaren tegenaan kijken. Daarbij is na tien jaar plezierig zitten op een stoel de teleurstelling beduidend kleiner als het rendement wat lager uitvalt – en dat kan natuurlijk altijd, want ook bij design geldt: in het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst. Kies voor bekende stijlperiodes. Individuele ontwerpers kunnen ook weer uit de mode raken maar stromingen als het modernisme in de jaren vijftig of het futurisme uit de jaren zestig blijven altijd gewild. Let op de kwaliteit. Vooral het jaren zestig design is soms van inferieure materialen gemaakt. Dat kan na verloop van tijd letterlijk verpulveren. Reken je niet te snel rijk. De rendementen zijn namelijk niet zo hoog als het lijkt. Het is al heel wat als je een stoel koopt voor vierduizend euro waar je tien jaar later zesduizend voor terug kijkt. Dat is een rendement van 50 procent én je hebt er nog tien jaar plezier van gehad ook. Wees geen trendvolger. Leuk misschien voor in de keuken dat Oost-Europese bloemetjesbehang, maar als volgend jaar exotisch bamboe uit Indonesië in is, zit je er maar mooi mee. Koop niet overhaast. Vooral op internet zwermen heel wat oplichters rond. En wat nog een originele Pastoe-kast leek in de etalage van de Kringloopwinkel kan eenmaal thuis toch heel goed een imitatie blijken te zijn. Ga altijd eerst in gerenommeerde winkels kijken en vergelijken.

TOP 3 INVESTERINGEN IN VINTAGE DESIGN Volgens Marcel Brouwer, expert 20ste eeuwse toegepaste kunst en design van veilinghuis Christie’s in Amsterdam Modernisme ‘Het late modernisme, zeg maar het wederopbouw design van de Tweede Wereldoorlog, blijft hot. Door de strakke minimale vormen goed past in de strakke designlofts in steden als New York en ook Amsterdam. Maar onlangs werd op een veiling een Maison Tropicale van Jean Prouvé verkocht voor ongeveer 4 miljoen euro. Dit is puur als belegging, want deze stalen huisconstructie zet je niet even in de hoek van de huiskamer om naar te kijken.’ Memphis ‘Deze Italiaanse stroming uit de jaren tachtig meesters was verguisd in de jaren negentig maar tegenwoordig wordt de kunsthistorische waarde ervan steeds beter onderkend. En een ontwerper als Ettore Sottsass kan elk moment overlijden; volgens de wetten van de kunsthandel zullen de prijzen van zijn ontwerpen dan enorm stijgen, omdat het oeuvre dan af is.’ Droog Design ‘Droog heeft een duidelijke eigen stijl, waardoor het herkenbaar en dus gewild is. Het geniet internationale faam en is nauw verbonden met topontwerpers als Hella Jongerius, Marcel Wanders en Jurgen Bey. En heel belangrijk: het is goed beschikbaar voor Nederlandse investeerders. Daarbij zullen de kunsthistorische merites van ‘Droog’ alleen nog maar hoger worden in geschat.’

DE TOP 3 MEEST GEWILDE DESIGNERS: Marc Newson De onbetwiste nummer één. Binnenkort komt zijn Voronoi shelf op de markt – een honingraatvormige kast van één stuk carrara-marmer – en de verwachting is dat deze het bestaande record (710 duizend euro voor de Lockheed Lounge Chair) zal verpulveren. Zaha Hadid Is er iets wat deze wereldberoemde architect níet kan? Op een grote overzichtsexpositie van haar design in het Design Museum in Londen is zelfs een auto-ontwerp te zien. Haar lampen, tafels en banken hebben dezelfde futuristische welvingen als haar blokvormige gebouwen. Haar persoonlijke record staat 216 duizend euro voor een prototype van ligbank voor het Britse topmerk Established & Sons – in een oplage van acht. Ron Arad Halverwege de jaren tachtig was Ron Arad de angry young man van de design wereld. Zijn eerste ontwerp was een autostoel uit een oude Rover die in een stalen frame was gelast, destijds te koop in een punkgalerie. Twintig jaar later wordt zijn Oh Void, een futuristische witte stoel van het hightech materiaal Corian, afgehamerd op 140 duizend euro.

DE TOP 3 MEEST GEWILDE DUTCH DESIGNERS: Marcel Wanders Wie anders? Alles wat hij maakt lijkt immers in goud te veranderen. De veelgevraagde ontwerper (o.a. Adidas, Holland Electro) heeft ook de lucratieve markt van het zeer exclusieve design. Op de meubelbeurs in Milaan had hij dit voorjaar en hal zo groot als een voetbalveld afgehuurd om de tientallen collector items te showen – en bijna alles werd ter plekke verkocht! Tip: de Crochet Chair uit marketingoverwegingen geheim wordt gehouden. Prijzen op vanaf 35 duizend euro. Studio Job Al vanaf het begin van beider loopbaan in 1998 maken Job Smeets en Nynke Tynagel (samen Studio Job) hun ontwerpen in zeer kleine oplage. De opgeblazen gebruiksvoorwerpen als potten en pannen van gegoten brons hebben geen praktisch nut en zijn vooral in trek bij musea en kunstverzamelaars. Tip: de collectie Home work ontwierp Studio Job speciaal voor de New Yorkse galeriehouder Murray Moss. De verkoop daar was een daverend succes, en als je het eenmaal daar hebt gemaakt… Prijzen vanaf 30 duizend euro. Maarten Baas De new kid on the block. Maakte faam met zijn Smoke-collectie, meubels die hij eerst verschroeide en vervolgens aflakte. Inmiddels zijn ook de opvolgers Clay (een serie cartooneske meubels) en Sculpt (uit proportie geblazen kasten en stoelen). Tip: een welgekozen Smoke-item. De Zigzag-stoel van Rietveld die hij smoke-te voor de New Yorkse galeriehouder Murray Moss wordt geschat op 50 duizend euro. Bron: fd.persoonlijk, woonspecial bij het financieele dagblad d.d. 22 september 2007