100 jaar arne jacobsen Villa d’arte

Villad’Arte • September/oktober 2002 100 jaar Arne Jacobsen Naast Lego en de sprookjes van Christian Andersen is het bekendste exportproduct van Denemarken het moderne design. De meest bekende ontwerper van Denemarken, zo niet van hèel Scandinavië, is Arne Jacobsen. Dit jaar is het honderd jaar geleden dat hij in Kopenhagen werd geboren. In 1971 stiert hij, op 69-jarige leeffijd, ook in Kopenhagen. Onvermoeibaar hield Jacobsen zich zijn hele leven bezig met het ontwerpen van klein tot groot: van theelepeltjes, belettering, gordijn-printen, lampen, meubels tot aan grote gebouwencomplexen. Veel van zijn ‘evergreens’ zijn ongekend populair gebleven, zoals de stoelen ‘Het ei’ (een eivormige leunstoel) en ‘De zwaan’ (een lager zitfauteuil met ‘vleugels’). Zijn design is altijd een bron voor nieuwe ontwerpers geweest. Denemarken eert hem een jaar lang met tentoonstellingen, symposia en publicaties. Hoogtepunt van het Jacobsen-jaar is een overzichtstentoonstelling in Louisiana Museum of Modern Art. Door PIETER RINGS Het Louisiana Museum in Humlebaek ligt enkele kilometers ten noorden van Kopenha-gen. Het gebouw biedt ruim uitzicht over een grote tuin aan de Sont, met aan de overkant Zweden. Het zou een gebouw ontworpen door Jacobsen zelf kunnen zijn. Ruimte, natuur en weids uitzicht zijn altijd uitgangspunt gebleven bij zijn architectuur. Op de tentoonstelling staan de evergreens, maar ook zijn ‘nevergreens’: ontwerptekeningen van huizen en producten die nooit zijn uitgevoerd. Het zijn vaak waterverttekeningen, die door hun frisse kleuren nog als nieuw overkomen. Wie ze ziet kan zich voorstellen dat Jacobsen ooit kunstschilder wilde worden. Op andere ontwerptekeningen is het gezwoeg nog af te lezen om te komen tot de meest perfecte vorm voor bestek, tuinen of koffiekannen. Zo vanzelfsprekend als zijn ontwerpen nu lijken door hun eenvoud en functionaliteit, zo diep-gaand en bedachtzaam was het ontwerpen ervan. Op de tentoonstelling is goed te volgen hoe Jacobsen met allerlei omwegen tot de stijl kwam waarmee hij wereldberoemd is geworden: het ultieme functionalisme, dat van een tijdloze poëzie getuigt. Rechtlijnig is zijn gang naar deze moderne stijl niet. Er zijn momenten waarop hij afwijkt van het strakke idioom van beton, metaal en glas. Eén zo’n uitstapje is zijn bemoeienis met traditionele materialen zoals baksteen, natuursteen en hout. Een andere eigenzinnigheid ontwikkelde hij toen hij om politieke redenen tijdens de Tweede Wereldoorlog moest uitwijken naar het neutrale Zweden. Daar wijdde hij zich aan één van zijn vele hobby’s: de natuur. In Denemarken teruggekomen ontwierp hij talloze dessins voor gordijnen en behang met motieven van bladeren, bomen en bloemen. Natuur blijif een constante in zijn werk. Niet alleen in zijn gordijnen en behang, maar ook altijd aanwezig als om zijn woonhuizen en andere gebouwen. Van binnen kun je er door glazen wanden eindeloos van genieten. Samen met Mies van der Rohe en Le Corbusier heeff Jacobsen de weg naar het functionalisme uitgestippeld, de stijl die in de naoorlogse decennia haar hoogtepunt vond en nog steeds navolging geniet. Jacobsen onderscheidt zich van zijn mede-modernisten door zijn meesterschap in afwerking en details. Voor hem waren kleine details net zo belangrijk als grote dingen. Het liefst herschiep hij de wereld helemaal opnieuw. Als een bezetene wierp hij zich gelijktijdig op serviezen, flatgebouwen en deurknoppen. Een ander verschil met zijn mede-modernisten is zijn meesterschap om met licht om te gaan. Wie zijn interieurs binnenkomt, waant zich in een andere wereld. De lobby van het SAS-gebouw in Kopenhagen beweegt de klant zich langs glans en gloed. Een doorkijk naar een transparant trappenhuis, een goed verlichte balie, zonder dat het licht direct in je ogen schijnt. De bezoeker waant zich door de weldadige ruimtewerking, die door een gebruik van indirect en getemperd licht, strategische zoninval en open, doorlopende ruimten in een andere wereld, een wereld die helemaal was uitgedacht door Arne Jacobsen. 80 augustus 2002 tot en met 12 januari 2003, ‘Louisiana Museum of Modern Art salutes Arne Jacobsen’, Louisiana Museum of Modern Art, al. Strandvej 13, Humlebaek, tel.0045 4919 0719, informatiebandje 0045 4919 0791, www.louisiana.dk